Γκάτσος

Το περασμένο Σάββατο, 12 Μαΐου, συμπληρώθηκαν 15 χρόνια από το θάνατο του Νίκου Γκάτσου. Οι ειδήμονες έχουν πει ότι μπορεί να έγραψε «μόνο» μία ποιητική συλλογή, την «Αμοργό», αλλά αυτή και μόνο φτάνει για να χαρακτηριστεί κομβική φιγούρα στη νεοελληνική ποίηση. Έχοντας ο ίδιος κάνει την επιλογή να γράφει ποιήματα που γίνονταν τραγούδια –κυρίως σε συνθέσεις του Μάνου Χατζιδάκι- και να κάνει μεταφράσεις σπουδαίων έργων, έθεσε ίσως εαυτόν εκτός της καθαρής, απόμακρης για τους πολλούς κάστας των ποιητών. Πιστεύω ότι αυτός είναι ο σπουδαιότερος λόγος για να τον ευχαριστήσουμε. Δεν ξέρω αν το έκανε για να γίνει πιο αναγνωρίσιμος ή πιο λαϊκός, αν το έκανε με ματαιοδοξία ή με πίστη, αλλά το σίγουρο είναι ότι έβαλε στα τραγούδια μεγάλης μερίδας του κόσμου ωραία λόγια.

Μαζί με τον Χατζιδάκι, ήταν το σπουδαιότερο καλλιτεχνικό δίδυμο του 20^ου αιώνα για την Ελλάδα. Αυτή φυσικά είναι υποκειμενική άποψη. Στηρίζεται όμως σε επιχειρήματα. Οι δυο τους ήταν πάντα πιστοί στην υψηλή αισθητική και την καλλιτεχνική ποιότητα. Δεν ήταν όμως ούτε ελιτιστές ούτε λαϊκιστές. Έδωσαν πνεύμα και νοοτροπία αυτογνωσίας και αυτοσκόπησης. Οι καρποί της τέχνης τους ωθούν στη λεβεντιά της αυτοαποδοχής που συνδυάζεται με τη γενναιότητα της αυτοαναίρεσης και αυτοβελτίωσης. Βέβαια, έτσι μου φαίνεται εμένα. Πάντως ο Γκάτσος έπαιξε χαρακτηριστικό ρόλο: Σε ένα άρθρο του ο Χατζιδάκις (από τη συλλογή «Ο καθρέφτης και το μαχαίρι»), αναφέρει: «Ο Γκάτσος επηρέασε εμένα, όχι εγώ τον Γκάτσο. Εγώ ήμουν ο μαθητής… ο Γκάτσος ήταν ένας πολύ αυστηρός φίλος…».

Τελικά, αυτό που θέλω πιο πολύ να πω είναι πως σε μια κοινωνία που σέβεται τον εαυτό της και θέλει να ζει όμορφα, ο Γκάτσος θα ήταν στα σχολεία, στα ραδιόφωνα, στις τηλεοράσεις και στις εφημερίδες, κάθε μέρα, ο κόσμος θα συζητούσε γι’ αυτόν, θα μάθαινε από αυτόν, αυτόν θα τραγουδούσε. Όχι άλλους διάφορους.

Εκάστοτε, ωραία λόγια λένε διάφοροι για το Γκάτσο, δίκαιοι και άδικοι, σε εκδηλώσεις πολιτικο-πολιτιστικές. Με ενοχλεί όμως που τα αφιερώματα έμειναν στο τρίτο πρόγραμμα, 2-4 το μεσημέρι του Σαββάτου και σε 1-2 ίσως στήλες στις εφημερίδες. Βλέπεις, η ατυχία ήταν να πέσει και η Eurovision την ίδια μέρα.